بسمه تعالی
آژانس بین المللی انرژی ، سازمانی مستقل است که در سال ۱۹۷۴ تاسیس شده است . این سازمان از بدو تاسیس دو ماموریت را پیگیری می کند : از یک سو ایجاد حاشیه امنیت برای ذخائر نفتی کشور های عضو در واکنش به نوسانات و اختلافات بازار نفت و از سوی دیگر ارائه تحقیقات ، بررسی ها و تجزیه و تحلیل ها و همین طور ارائه راه حل هایی موثق و معتبر به ۲۸ کشور عضو برای در اختیار داشتن انرژی مطمئن و پاک با قیمتی معقول .
AIE ( آژانس بین المللی انرژی) برنامه ای بسیار کامل برای همکاری در حوزه انرژی میان کشورهای عضو اجرا می کند که کشور های عضو را وادار به حفظ ذخائر نفتی به اندازه ۹۰ روز واردات خالص خود می نمایند.
آژانس اهداف زیر را دنبال می نماید :
۱- تضمین به کشور های عضو برای داشتن ذخائر مطمئن و کافی انرژی و همچنین تثبیت قابلیت این کشور ها برای واکنش سریع در مواقع اضطراری در مقابل نوسانات قیمتی بازار نفت.
۲- ارتقاء سیاست های پایدار در زمینه انرژی که از رشد اقتصادی و محافظت از محیط زیست در سطح جهانی حمایت می کند ، به عبارت دیگر تلاش در رفع اثرات گاز های گلخانه ای .
۳- بهبود شفافیت بازارهای بین المللی با جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به انرژی
۴- تسهیل همکاری های بین المللی در زمینه فن آوری های انرژی برای تضمین ذخائر آینده انرژی و به حداقل رساندن تائیر آنها بر محیط زیست ، به عنوان مثال از طریق تاثیر گذاری انرژی و توسعه و اجرای فن آوری های محافظه کارانه در تولید کربن .
۵- ارائه راه حل های مناسب در فرآوری انرژی های جهانی به لطف تعهدات گفت و شنود با کشور های غیر عضو و صنعتی و سازمان های بین المللی و دیگر طرف های ذینفع.
مختصری در مورد مهمترین منبع انرژی عراق – نفت
بخش انرژی کلید اصلی توسعه و پیشرفت در آینده این کشور است و می تواند نقش تعیین کننده ای در ثبات و امنیت بازارهای جهانی انرژی ایفا نماید. امروز عراق سومین صادر کننده نفت در سطح جهانی بشمار می آید . عراق جهت توسعه سریع نفت و گاز طبیعی خود بعد از سه دهه بی ثباتی و جنگ ، برنامه ای پیش رو دارد . این کشور منابع این موضوع را در دست دارد.
عراق دارای برنامه توسعه موفقیت آمیز در زمینه هیدرو کربن ها داشته و مدیریت موثری در زمینه درآمد های حاصل از آن دارد که این مدیریت صحیح خواهد توانست توسعه اقتصادی و اجتماعی یک کشور را به ارمغان آورد. این مطلب ویژه از سری کتاب های WORLD ENERGY OUT LOOK ( چشم انداز انرژی جهان) بررسی کاملی از فرصت ها و خطرات موجود در بخش انرژی عراق را معرفی می کند. شکست این توسعه ، بازسازی عراق را متوقف خواهد نمود و بازار های جهانی انرژی را در مسیر مطمئن دیگری هدایت خواهد نمود. بر عکس حرص و طمع عراق در افزایش تولید نفت و گاز محدود به حجم منابع هیدروکربنی و میزان تولید آنها نمی گردد .
قراردادهای امضا شده با بعضی شرکت های چند ملیتی ، عراق را ملزم می کند تا در حد جاری ،
توانایی تولید نفتی خود را به پنج برابر بیشتر از سطح فعلی ( سه میلیون بشکه در روز در حال حاضر) افزایش دهد .روشی که توسط آن این سیاست کاربردی خواهد شد وبا فاکتور های بسیاری ازجمله مواردذیل تبیین خواهد شد:
الف: سرعت در رفع موانع سرمایه گذاری
ب: شفافیت حکومت عراق در چگونگی بهره مندی بلند مدت از ثروت و منابع هیدروکربنی و نفتی خود .
ج: وضعیت بازارهای جهانی و همین طور قابلیت عراق در تحکیم ثبات سیاسی و توسعه منابع انسانی وتولید بیش از ۹ میلیون بشکه نفت در روز از هم اینک تا سال ۲۰۲۰ بیانگر رشد بسیار مهم صنعت نفت عراق در تاریخ این کشور در سطح جهانی خواهد بود.
این گزارش سناریوهایی را هم که ممکن است باعث کاهش تولید میزان نفت از مقدار پیش بینی شده در قرار دادهای فعلی شود را نیز در نظر می گیرد. بر اساس سناریو های اصلی که متصور می گرددتولید نفت عراق به بیش از دو برابر افزایش خواهد یافت و تا سال ۲۰۲۰ به۶،۱۰۰ میلیون بشکه نفت در روز وبعد از آن به ۸،۳۰۰ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۳۵ خواهد رسید.افزایش بر اساس تولیدتوسط لایه های عظیم نفتی که در جنوب کشور نزدیک به منطقه بصره واقع است صورت خواهد پذیرفت مضاف بر این ، حل مناقشات مربوط به اداره بخش نفتی عراق باعث ، ایجاد امکان توسعه بنیادی در شمال عراق (اقلیم کردستان )خواهد شد ، جایی که قراردادهای واگذار شده توسط دولت اقلیم کردستان ( هر چند با اعتراض دولت مرکزی مواجه شده است) ، این منطقه را به یکی از فعال ترین مکان های استخراج منابع سوخت فسیلی و هیدروکربنی دردنیا تبدیل کرده است .از هم اکنون تا سال ۲۰۳۵ عراق بایستی ۵۰۰۰ میلیارد دلار از صادرات نفتی خود منتفع گردد ، که به طور میانگین سالیانه ۲۰۰ میلیون دلار خواهد بود ، که این ارقام چشم انداز های نوینی در آینده پیش رو ی عراق خواهد گذاشت. برای رسیدن به سطح مورد انتظار در تولید و صادرات نفت به توسعه سریع و هماهنگ شبکه تامین انرژی و همچنین در اختیار داشتن تاسیسات حفاری مناسب برای هر مرحله ضروری است . از سوی دیگر هدایت ۸ میلیون بشکه آب درروز از خلیج فارس به لایه های نفتی مستقر در منطقه جنوب به نظر لازم خواهد بود.این یک شرط ضروری در ایجاد فرصت به منظورتولید نفت وکاهش فشاربالقوه بر روی منابع محدود آب شیرین است . این چالش حقیقی در صورتی مرتفع خواهد شد که سرمایه گذاری مد نظر به موقع در این کشور صورت پذیرد. میزان کافی از زیر ساخت ها ی ذخیره سازی و حمل و نقل نفت برای افزایش تولید نفت ضروری است همچنین این تولید موجب اجتناب از رکود بیش از حددربخش حمل ونقل دریایی در جنوب این کشور خواهد شد .یکی از سناریوهای عالی و خوشبینانه ما که تولید نفت عراق تا سال ۲۰۲۰ رابه میزان ۹۲۰۰ میلیون بشکه در روز مد نظر قرار می دهد نیاز های زیر ساخت ها و سرمایه گذاری های بسیار مهمی در عراق را پیش بینی می نماید. برنامه ریزی اصلی ، ( سناریو) ، افزایش تولید نفت عراق به بیش از ۵ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۳۵ را پیش بینی کرده است که همین امر موجب می شود که این کشور سهمی عظیم در رشدتولید جهانی داشته باشد .در۱۰ سال اخیر عراق ۴۵%از تولید جهانی رابه خود اختصاص داده است . این کشور یکی از تامین کنندگان اصلی بازار های آسیایی به ویژه چین می باشد.از هم اکنون تا سال ۲۰۳۰ عراق از روسیه هم پیش خواهد افتاد تا تبدیل به دومین صادر کننده نفت جهان شود. تقویت توان ذخیره سازی تولید برای عراق به عنوان اولویت مطرح نمی باشد اما در دراز مدت بعنوان یکی از مبرم ترین نیازهای کشور با هدف دستیابی به ظرفیت ذخیره معقول بایستی به ایجاد وثبات در بازارهای بین المللی نفت کمک نماید.
گاز طبیعی می تواند نقش مهمتری را در آینده عراق با کاهش تفوق وبرتری نفت در بخش مصرف انرژی داخلی ایفا کند بازیابی ،بهبود و احیاء گاز محلول در نفت (که بخش عظیمی از آن فعلاً در حال سوختن و هدر رفتن است) نشانگر گامی اساسی در این بخش خواهد بود. اما گاز طبیعی نمی تواند به تنهایی تمام نیازهای عراق را مرتفع سازد(طبق پیش بینی ها تا سال ۲۰۳۵ باید از مرز تولید ۷۰میلیارد متر مکعب بگذرد)وبه عنوان منبع اصلی سوختی برای تولید برق به شمار آید. توانایی عراق در تولید مازاد گاز طبیعی برای صادرات ، بستگی به ایجاد مشوق هایی برای توسعه منابع گاز غیر محلول دارد. دریک سناریوی اصلی،کشور شروع به صادرات گاز در سال ۲۰۲۰خواهد کرد . صادراتی که میزان آن به رقم ۲۰ میلیارد متر مکعب تا سال ۲۰۳۵خواهد رسید. منابع وفرصت های بازار برای افزایش صادرات فراتر از ارقام موجوداست در واقع عراق توانایی کافی برای ورودبه بازارهای اروپایی (با قیمتی بسیار رقابتی نسبت به همسایگان خود)را دارد همانطور که می تواند با گاز طبیعی مایع وارد بازارهای آسیایی شود. برای توسعه ملی عراق ضرورت دارد که تامین برق داخلی به یک سطح معینی برسد وسپس تقاضای روبه رشد همگام شود.در عراق تاسیسات برق به سطح قابل توجیهی رسیده است ،اما در بسیاری از مناطق کشور قطعی برق که همه روزه هم اتفاق می افتد جزء اخبار روز است . ،ما ارزیابی می نمائیم که عراق برای افزایش ظرفیت تولید برق خود باید ظرفیت تولید برق خالص خود را به میزان ۷۰% افزایش دهد. براساس برآوردهای ما، اگر افزایش ظرفیت تولید برق طبق پیش بینی ها وبه موقع صورت گیرد،تولید برق شبکه ای می بایستی از سال ۲۰۱۵ به اوج تقاضای تخمین زده شده برسد در طی دوره ای که به سال ۲۰۳۵ منتهی می شود ،عراق باید ظرفیت تولیدی ۷۰گیگا وات را ایجاد کند و به سوی انرژی ترکیبی و تولید موثرتر برق توسط احتراق گاز گام بردارد ، که هم اینک از طریق احتراق نفت سیاه تولید می شود .عدم گام برداشتن در این مسیر باعث می شود که عراق درآمدی تقریباً۵۲۰ میلیارد دلاری از محل صادرات نفت را از دست بدهد واحتمالاً تقاضای داخلی برای مصرف، به بیش از یک میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۳۵ خواهد رسید. به جز برق آبی توسعه منابع انرژی قابل احیاء هم جزء توان بالقوه کشور باقی خواهد ماند. درآمدهای نفتی بالا باعث رشد اقتصادی بی پایه دار و افزایش تقاضای انرژی خواهد شد اما فعالیت های نفتی وگازی به خودی خود تضمین کننده ایجاد فرصت ها برای جمعیت جوان و در حال رشد عراق نیستند.
در سناریوی ما، تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۳۵ پنج برابر ارقام فعلی خواهد بود (در شرایط واقعی )و افزایش تقاضای انرژی به چهار برابر میزان فعلی خواهد رسید ودر آمد سرانه آن به سطح در آمد امروز برزیل خواهد رسید .افزایش در آمدها منجر به مصرف بیشتر برق (برای مصارف خانگی) وسوخت جهت پاسخگویی به نیاز صنایع وناوگان حمل ونقل در حال رشد عراق خواهد شد اما سرعتی که با آن در آمدهای نفتی بر ای رشد اقتصادی و تنوع فعالیت ها تعریف شده، بستگی به استراتژی تعریف وتعلیم شده توسط دولت دارد .بازسازی لازم و تنوع اقتصادی کشور زمانی میسر خواهد بود که عراق اقدام به تقویت وساده کردن و همزمان به توسعه سریع ظرفیت های منابع انسانی و بکارگیری آن برای پیاده سازی سیاست صحیحی بپردازد و یک تثبیت مدیریتی موثر وشفاف درآمدها و هزینه ها را در پی داشته باشدو بخش های اقتصادی غیرنفتی نو ظهور را در راه رشد و توسعه قرار دهد.
بر اساس این سناریوی اصلی ، عراق به سرمایه گذاری انبوه بیش از ۵۳۰ میلیارد دلاری در بخش انرژی نیاز دارد ،چیزی که نمایانگر کمی بیش از ۱۰% درآمد های مورد انتظار از محل صادرات نفت و گاز است.نیاز به سرمایه گذاری سالانه در این دهه به طور میانگین ۲۵ میلیارد دلاردر سال خواهد بود که جهش قابل توجهی در سرمایه گذاری ۹ میلیارد دلاری در بخش انرژی عراق تا سال ۲۰۱۱ صورت گرفته است وممکن است به دلایل زیر منفصل شود!
۱) اگر تلاش برای نوسازی و اصلاح نهادها و چهارچوب قانونی انجام گرفته توسط دولت به تعویق بیافتد یا در مسیر تحقق آن سنگ اندازی شود.
۲) اگر نوسانات قیمت و درآمد های نفتی منجر به مصرف نامنظم سرمایه شود.
این تاخیر می تواند موجب هدر رفتن ۳۰۰۰ میلیارد دلاری ثروت ملی عراق شود و بازارهای بین المللی نفتی را با مشکل مواجه کند.در سناریوی اخیر با سرمایه گذاری در بخش انرژی که دارای افزایش بسیار کمی نسبت به سطح تولید مشابه سال خود در سال ۲۰۱۱ خواهد داشت ، به معنای انحراف کمی در تولید نفت است . ( سطح ۴ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۲۰ و بعد از آن به ۳/۵ میلیون بشکه تا سال ۲۰۳۵ خواهد رسید )اثرات انبوهی که این سناریوی اخیر میگذارد، بیانگر خسارت تقریبی به میزان ۳۰۰۰ میلیارد دلار نسبت به سناریوی قبلی خواهد بود.چرا که درآمد های حاصل از صادرات نفت بسیار کم و ضعیف تر نسبت به سناریوی قبلی هستند . منابع و خدمات عراق در این سناریو توسعه پیدا نمی نمایند.برق عراق هم بسیار کندتر به سمت تامین برق ارزانتر و موثر تر پیش خواهد رفت . اوضاع بازارهای نفتی جهان بدتر خواهد شد و این یعنی قیمت های بسیار بالاتر و به احتمال قریب به یقین ، بسیار بی ثبات تر نفت در این بازار ، به عبارت دیگر چیزی در حدود هربشکه ۱۴۰ دلار تا سال ۲۰۳۵ و تقریباً ۱۵ دلار بیش از ارقام پیش بینی شده در سناریوی قبلی خواهد رسید .منابع انرژی برای عراق ابزاری در جهت احیای اقتصاد و بدست آوردن موقعیت و مسئولیت جدید در سطح جهانی و در سطح غنای منابع آن به شمار می آید .
همگرایی بسیار قوی بین نیاز بازار جهانی در زمینه توسعه تولید نفت، و نیاز عراق به درآمدآن وجود دارد که منجر به پایه ریزی اقتصادی مدرن و شکوفا که متکی به ستون سیستم انرژی جهانی باشد کار اساسی وصحیحی نخواهد بود ، اما صحبت در اینجا از برگ برنده است که آنهم در دست مردم عراق است .
تهیه وترجمه وتنظیم-مجید قربانی فراز
منبع:آژانس بین المللی انرژی-گزارش مذکوردراکتبرسال۲۰۱۲انتشاریافته است
